Bestuurders en gezaghebbers van het RIVM zullen het hier vast niet mee eens zijn. Er zijn immers cijfers, en die liegen niet. Er zijn grafieken en statistieken, er is een R-factor in een algoritmisch model en die liegen allemaal ook niet. En toch blijf ik erbij. Niet alleen om recalcitrant te zijn. Ik wil gewoon graag de feiten op een rij, en alle veronderstellingen netjes daarnaast.

Ik dacht eigenlijk dat subjectiviteit vooral een belangrijk probleem vormt bij discussies binnen ons vakgebied. Omdat we maar zo weinig kunnen staven met cijfers en omdat het ontbreekt aan validerend onderzoek. Maar helaas constateer ik dat het probleem van ‘de objectieve gegevens’ ook speelt bij de hardere wetenschappers, bij het RIVM c.q. de virologen en bij de economen.
Je zou bijvoorbeeld verwachten dat het aantal doden een hard gegeven is. Maar zoals bekend klopt er niets van dat cijfer. Ik ga u niet vervelen met alle problemen rond het tellen, maar ik vind het dramatisch om te horen dat alleen geteste slachtoffers worden meegeteld. Compleet absurd als je hoort over sterfgevallen in verpleeghuizen of over mensen die thuis in quarantaine overlijden.

Daarnaast ontbreken er contextcijfers om het dodenaantal te kunnen begrijpen. Hoeveel mensen zijn er eigenlijk werkelijk besmet geweest, hoeveel daarvan zijn hersteld, en wat betekent dat voor immuniteit van de bevolking? Er zijn allerlei staatjes onder meer van het CBS waarin je ziet dat het dodental over een aantal jaren gezien zeker nog niet extreem is. De ernst van corona, feit of fictie? Kennis of onkunde? Angst of onzekerheid?

Laten we twee thema’s onder de loep nemen waarin het subjectieve oordeel zich vrijelijk kan manifesteren. Economie versus gezondheid, en Lockdown versus Let-go.

• Economie en gezondheid zijn niet zomaar elkaars tegenovergestelde, maar soms lijkt het wel zo. We hebben enerzijds het kamp van de ratio’s. De mensen die zakelijk analytisch redeneren en de focus richten op financieel-economische aspecten. En anderzijds het kamp van de emo’s, die vooral vanuit gevoelsmatig humane overwegingen het leven beschouwen.
  De kampen laten zich niet zomaar mengen, en doen ook niet graag water bij de wijn. Ze staven hun mening met cijfers, stellingen en levensovertuiging.
  Tot mijn vreugde riep Rutte deze week in de persconferentie (7 april 2020) dat deze twee elementen de verschillende kant van dezelfde medaille zijn. Het is derhalve onmogelijk dat één van beide kampen het objectief bij het rechte einde kan hebben. En het is dus een kwestie van subjectieve positie en waarneming waar je zelf de focus legt.
  
  
• Dat brengt me bij het tweede thema, de Lockdown versus Let-go. Bij gebrek aan werkelijke kennis, aan betrouwbare getallen en objectieve maatstaven is het lastig zo niet onmogelijk een goeie balans te vinden in het toepassen van deze maatregelen. Beide maatregelen genereren angst en onzekerheid. Dat beïnvloedt niet alleen de beslissing van bestuurders, maar versterkt ook problemen in de samenleving. Bestuurders doen krampachtig hun best om voorstellen ‘feitelijk’ te onderbouwen, maar worden steeds vaker geconfronteerd met de onmogelijkheid om dat vol te houden. De reactie in de samenleving varieert mede daardoor van begrip en gehoorzaamheid tot opstandigheid en onverschilligheid. De poging om het probleem te objectiveren werkt dus juist mee aan het versterken van subjectieve gevoelens, aan het verscherpen van tegenstellingen in de samenleving en het kiezen van een ego-koers.

Het is verschrikkelijk Ingewikkeld om in deze crisis alle kanten van het probleem te belichten zonder een oeverloze discussie aan te gaan. Ik denk wel dat we het eens zijn dat er gewoon veel te weinig objectieve gegevens zijn om elkaar te kunnen overtuigen van het gelijk. En ik denk ook dat het tijd is om te erkennen dat juist onze perceptie, onze subjectieve waarneming doorslaggevend is voor ons handelen en gedrag. De coronacrisis is een feit, zeker weten. Maar de objectieve onderbouwing ervan is een fictie.

Naar analogie van de medaille van Rutte reik ik u graag het model van de voetbal aan. Er is een binnenkant en een buitenkant. Zonder elkaar zijn ze niets, met elkaar is het de objectieve voetbal die we kennen. En die kan je met alle gevoel van de wereld in je eigen gekozen doel schieten. Alleen voorlopig nog even niet…